Hoe is de aansprakelijkheid geregeld?

De vzw-wet voorziet in een stelsel van beperkte aansprakelijkheid. Een belangrijk verschil in vergelijking met de ‘feitelijke vereniging ‘ (vereniging zonder rechtspersoonlijkheid’). Uiteraard is slechts sprake van beperkte aansprakelijkheid als de vzw op geldige wijze is opgericht.

Het aansprakelijkheidsstelsel omvat drie elementen: de aansprakelijkheid van de leden, die van de bestuurders (en in voorkomend geval die van de persoon of personen aan wie het dagelijks bestuur is opgedragen) en die van de vzw zelf.

Aansprakelijkheidsrisico van de vzw

De vzw is aansprakelijk voor de fouten die kunnen worden toegerekend aan haar aangestelden of aan de organen waardoor zij handelt.
Anders gesteld, wanneer werknemers of leden van de raad van bestuur of van de algemene vergadering namens de vzw handelen, kunnen zij niet persoonlijk aansprakelijk worden gesteld. Enkel de vzw kan aansprakelijk worden gesteld.

Aansprakelijkheidsrisico van de leden

De leden van een vzw zijn in hun hoedanigheid van lid slechts beperkt aansprakelijk. Dat betekent dat hun persoonlijke aansprakelijkheid, en dus hun eigen vermogen, niet in het gedrang kan komen door handelingen van de vzw.

Op het principe van beperkte aansprakelijkheid van de leden zijn er uitzonderingen:
– de persoonlijke en hoofdelijke aansprakelijkheid geldt voor de personen die in naam van een vzw in wording een verbintenis zijn aangegaan als die vereniging geen rechtspersoonlijkheid verkrijgt binnen twee jaar na het ontstaan van de verbintenis of als de vzw binnen zes maanden na het verkrijgen van de rechtspersoonlijkheid de verbintenis niet bekrachtigt

– een persoon die optreedt in naam van een vzw die in haar stukken haar naam, de afkorting ‘vzw’ of het adres van haar zetel niet heeft vermeld, kan persoonlijk aansprakelijk worden gesteld voor alle of voor een gedeelte van de door de vzw aangegane verbintenissen.

De wet bepaalt dezelfde sanctie in geval van een vzw in vereffening.

Belangrijk is dat de beperkte aansprakelijkheid van de leden van een vzw geen absoluut beginsel is op grond waarvan zij vrijgesteld zijn van alle aansprakelijkheid. Het lid van een vzw dat door zijn schuld aan een ander schade veroorzaakt, moet die schade vergoeden. (art. 1382 Burgerlijk Wetboek)

Aansprakelijkheidsrisico van bestuurders en dagelijks bestuurders

De wet bepaalt dat de bestuurders en de met het dagelijks bestuur belaste personen alleen verantwoordelijk zijn voor de vervulling van de hun opgedragen taak en voor de fouten in hun bestuur.
Verder geldt ook hier dat die beperkte aansprakelijkheidsregeling de begunstigden niet ontslaat van de beginselen inzake het gemene aansprakelijkheidsrecht.

Als de bestuurder in de uitoefening van zijn functie fouten maakt, dan kan hij daar dus persoonlijk aansprakelijk voor gesteld worden:

• tegenover de VZW
  De vzw mag ervan uitgaan dat de bestuurder zijn engagement naar behoren vervult. Door het opnemen van zijn engagement als bestuurder is er een verbintenis ten aanzien van de vereniging. Het gaat hier dus over een contractuele aansprakelijkheid.
  (Wanneer de Algemene Vergadering kwijting geeft aan de bestuurders, betekent dit dat zij goedkeuring geeft aan het gevoerde beleid over het afgelopen jaar. Dan kan de VZW haar bestuurders in regel niet meer aansprakelijk stellen voor eventuele fouten over dat jaar.)
• tegenover derden
  In zijn optreden als bestuurder kan hij een fout maken waardoor een derde schade lijdt. Doordat de VZW aansprakelijk is voor haar organen, kan de derde zich richten tot de VZW om een schadevergoeding te krijgen. De derde kan er echter ook voor opteren om de bestuurder aan te spreken, op basis van artikel 1382 Burgerlijk Wetboek. Doordat er tussen de bestuurder en de derde geen verbintenis bestaat, gaat het hier om een extracontractuele aansprakelijkheid.
  (Een verzekering BA-bestuurders kan dergelijke vervelende toestanden vermijden: zie overzicht en toelichting verzekeringen.)
• strafrechtelijk
  Dat is het geval wanneer de bestuurder in de uitoefening van zijn mandaat daden stelt die strafrechtelijk gesanctioneerd worden. In dat geval gaat het om een strafrechtelijke aansprakelijkheid.

Bij de beoordeling van de aansprakelijkheid van de bestuurder zal de rechter nagaan of een vooruitziende en zorgvuldige bestuurder, geplaatst in dezelfde omstandigheden, op dezelfde manier zou gehandeld hebben.